بورس کالا به چه معناست؟

تسویه معاملات چیست؟ | زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس

تسلط بر مفاهیم و اصطلاحات بورسی، لازمه موفقیت هر سرمایه‌گذار در بورس می‌باشد. تسویه معاملات نیز یکی از مفاهیمی است که دانستن آن ضرورت دارد. معامله، اساس هر بازار است. موضوع معاملات بازار بورس، سهام، سایر اوراق بهادار و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری متفاوت بورس کالا به چه معناست؟ است. تسویه معاملات در بورس، به معنای واریز وجه حاصل از فروش این دارایی‌ها می‌باشد. در ادامه شما را به طور مفصل با مفهوم تسویه معاملات آشنا خواهیم کرد.

تسویه معاملات در بورس به چه معناست؟

هر معامله دو طرف دارد. هنگامی که خریدار دارایی را می‌خرد، وجه آن را طبق توافقات قبلی در اختیار فروشنده قرار می‌دهد. به طور کلی جا به جایی وجه معامله بین خریدار و فروشنده، تسویه معاملات نام دارد. در بازار بورس هم هزینه توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌گردد اما تسویه به صورت غیر مستقیم انجام می‌شود.

همان‌گونه که آگاه هستید، فعالیت در بازار بورس مستلزم ثبت نام در یک کارگزاری بورس است. معاملات در بورس به واسطه‌ی کارگزاری انجام می‌شوند. هر معامله‌ای که در بازار سرمایه اتفاق می‌افتد دو طرف مستقیم و غیر مستقیم در آن نقش دارند. طرف مستقیم همان معامله‌گران و سرمایه‌گذاران هستند. طرف غیر مستقیم معاملات نیز همان کارگزاران بورس بوده که واسطه خریدار و فروشنده می‌باشند.

پس از آن که یک معامله در زمان معاملات بورس انجام می‌شود، سهام فروخته شده و وجه آن بین کارگزار خریدار و کارگزار فروشنده جا به جا می‌شود. این جا به جایی تسویه معاملات نام دارد. یعنی در بورس، انتقال وجه و اوراق بهادار بین خریدار و فروشنده در یک سیستم معاملاتی را تسویه معاملات می‌گویند. در بازار بورس وجه و اوراق بهادار بین کارگزاری‌های طرفین معامله جا به جا می‌شود نه میان خود خریدار و فروشنده!

تسویه معاملات در بورس به عهده کدام نهاد است؟

بیش از 150 کارگزاری فعال در بازار بورس وجود داشته و حجم معاملات در این بازار بسیار بالا است؛ بنابراین تسویه معاملات در آن نیازمند یک نهاد واسط می‌باشد. نهادی که ضامن تسویه وجوه معاملات بورسی باشد. در بازار بورس ایران، نهاد واسط جهت تسویه معاملات ، «شرکت سپرده‌گذاری مرکزی» می‌باشد.

کارگزار شما در هنگام خرید یک سهم، مبلغی که جهت خرید سهام واریز نمودید، به سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز می‌کند. در نهایت وجه خرید سهام به حساب کارگزاری فروشنده واریز می‌شود. فروشنده نیز می‌تواند دو روز کاری بعد، وجه حاصل از فروش سهام خود را برداشت نماید. تسویه همه دارایی‌های بورسی مثل واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری به همین روند انجام می‌گیرد؛ اما زمان انجام تسویه با توجه به نوع دارایی، فرق می‌کند.

زمان و روزهای تسویه معاملات انواع ابزارهای مالی در بورس

همان گونه که گفتیم دارایی‌های بورسی مختلف، زمان و روزهای تسویه متفاوتی دارند. در جدول زیر زمان‌بندی هریک از ابزارهای مالی آورده شده است:

نوع ورقه بهادار	تاریخ تسویه
سهام بورس	T+2 پس از دو روز کاری
سهام فرابورس	T+2 پس از دو روز کاری
حق تقدم سهام	T+2 پس از دو روز کاری
واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری در سهام	T+2 پس از دو روز کاری
واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری مختلط	T+2 پس از دو روز کاری
واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت	T+1 پس از یک روز کاری
واحدهای صندوق‌های زمین و ساختمان	T+2 پس از دو روز کاری
اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن	T+2 پس از دو روز کاری
اوراق مشارکت	T+1 پس از یک روز کاری
صکوک اجاره	T+1 پس از یک روز کاری
صکوک مرابحه	T+1 پس از یک روز کاری
گواهی سپرده	T+1 پس از یک روز کاری

منظور از T+2 و T+1 تعداد روزهایی است که تسویه طول می‌کشد. مثلاً تسویه سهام بورس T+2 می‌باشد که یعنی برداشت وجه توسط فروشنده، پس از دو روز کاری امکان‌پذیر است. به طور نمونه، در کارگزاری مدبر آسیا می‌توانید تقاضای دریافت وجه خود را از طریق آیتمی تحت عنوان “درخواست پرداخت وجه” پس از درج مبلغ و تاریخ مورد نظر خود ثبت نمایید. تمامی درخواست های وجه ارسالی به کارگزاری مدبر آسیا در تایم مشخص شده بررسی و به حساب مشتریان واریز می‌گردد.

*نکته: تسویه صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال، در بازه‌ای حدوداً 3 الی 7 روز کاری انجام می‌شود.

مراحل تسویه معاملات در بورس کالا

در مورد تسویه معاملات در بورس کالا اتاق پایاپای اهمیت بسزایی دارد. قبل و بعد از معاملات در بورس کالا اتاق پایاپای نقش مهمی ایفا می‌کند. وظایف اتاق پایاپای قبل و بعد از معاملات به شرح زیر است:

1- نقش اتاق پایاپای قبل از معاملات

قبل از معامله، اتاق پایاپای فرایند پیش عرضه را کنتر می‌کند؛ همچنین به منظور عرضه کالا، تضمین‌ها و مستندات مورد نیاز را (تا ساعت 15:30 روز کاری قبل از عرضه) دریافت نموده و موافقت یا مخالفت خود را به کارگزار عرضه‌کننده اعلام می‌نماید.

2- تسویه معامله و ارائه تضمین

مستندات وثیقه و تضامین در اتاق پایاپای کنترل می‌شود. این امر محصولات را استانداردسازی کرده و شرایطی که کالاها باید هنگام عرضه داشته باشند، فراهم می‌کند. پشت سر گذاشتن این مرحله برای عرضه‌کنندگان حساس خواهد بود؛ به همین منظور سعی می‌کنند سعی در جلب اعتماد افراد حاضر در اتاق پایاپای دارند. عرضه‌کنندگان با اقداماتی مثل: تسویه تعهدات قبلی یا سپردن وجه نقد به اتاق پایاپای اعتمادسازی می‌کنند. پس از عرضه کالا، طبق قانون، قراردادهای مجزا به اتاق پایاپای ارسال می‌گردد.

3- فرایند تسویه معاملات در بورس کالا

در اتاق پایاپای بدون در نظر گرفتن نوع قرارداد، تسویه فقط به دو صورت نقدی و اعتباری انجام می‌شود.

• تسویه نقدی: در این نوع تسویه خریدار باید ظرف حداکثر 3 روز کاری، وجه قرارداد را به علاوه کارمزد دو طرف به حساب تسویه واریز کند.
• تسویه اعتباری: در تسویه اعتباری خریدار باید سند تسویه اعتباری را طبق فرمت شرکت تهیه کرده و همراه با سایر مدارک به اتاق پایاپای تحویل دهد.

سند اعتباری باید توسط هر دو طرف معامله تایید گردد. طبق این سند فروشنده به صورت کتبی اعلام می‌‌کند وجه را دریافت نموده است. پس از معامله 3 روز کاری فرصت تسویه وجود دارد. آخرین ساعت واریز وجه برای قراردادها، ساعت 13 روز سوم می‌باشد. کلیه فیش‌های واریز وجه و مستندات قراردادها، باید پیش از ساعت 15 توسط کارگزار و به وسیله سامانه به اتاق پایاپای ارسال شود. جهت تسویه معاملات یک حساب بانکی تحت عنوان حساب عملیاتی استفاده می‌شود.

تاخیر در تسویه

در صورت عدم تسویه معامله در ظرف مدت 3 روز کاری، مشتری به مدت 7 روز مهلت دارد وجه را پرداخت نماید. این تاخیر در پرداخت وجه با جریمه همراه خواهد بود. در ازای هر روز تاخیر، 25/0 درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت می‌پردازد. این جریمه به حساب فروشنده واریز می‌شود. فروشنده می‌تواند از اخذ جریمه انصراف داده و با تایید اتاق پایاپای فرایند تسویه انجام شود.

فسخ معامله

در صورت عدم تسویه پس از مهلت 7 روز، معامله فسخ خواهد شد. در این شرایط 5% ارزش معامله به عنوان حق فسخ به اضافه کارمزد دو طرف، از خریدار کسر می‌شود. مجموع این مبلغ‌ها به حساب عملیاتی واریز می‌گردد.

تحویل کالا

پس از تسویه قرارداد در بورس کالا نوبت به فرایند تحویل کالا می‌رسد. فروشنده باید کالا را طبق تاریخ سررسیدی که در قرارداد آمده به خریدار تحویل دهد.

تسویه اعتبارات در بورس

در تسویه اعتبار نیز بسته به نوع ابزار مالی، زمان برداشت وجه متغیر خواهد بود. اگر ما قصد تسویه اعتبار دریافتی خود از طریق فروش سهام را داشته باشیم، باید حداقل دو روز کاری قبل از سررسید اعتبار، اقدام نماییم.

جمع‌بندی

در این مطلب دریافتیم تسویه معاملات در بورس به معنای جا به جایی وجه و انتقال سهام بین دو کارگزار فروشنده و خریدار می‌باشد. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نقش واسط را در تسویه بر عهده دارد. دانستن زمان تسویه در هریک از ابزارهای مالی ضروری است. بر این اساس ما نسبت به زمان دقیقی که امکان برداشت وجه داریم مطلع خواهیم شد.

مشکلات قیمت‌گذاری دستوری کالاها در بورس

یک عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس قیمت‌گذاری دستوری کالاها برای عرضه در بورس را تکرار تجربیات تلخ گذشته دانست و گفت که قیمت‌گذاری دستوری بدان معناست که در یک مقطعی برای نگهداشتن نرخ‌ها به بازار فشار آورده اما بعد از آن تورم بسیاری به وجود می‌آید که به مراتب وضعیت را بدتر می‌کند.

به گزارش ایسنا ، مسلم صالحی با اشاره به طرح سیاست‌های تنظیم بازار کالاهای مشمول الزام عرضه در بورس‌های کالایی گفت: این طرح در دستور کار کمیسیون صنایع است. حال اینکه باید ابتدا در کمیسیون اقتصادی مطرح می‌شد یا اینکه حداقل کمیسیون اقتصادی به عنوان یکی از کمیسیون‌های تخصصی بررسی‌ کننده این طرح بوده و هماهنگی بین دو کمیسیون صنایع و اقتصادی وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: به عنوان یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی با ماهیت قیمت‌گذاری دستوری کالاها و بعد از آن عرضه به بازار بورس مخالفم و فکر می‌کنم که سایر اعضای کمیسیون اقتصادی هم موافق نباشند چون درست نیست که کالایی قیمت‌گذاری دستوری شود و سپس در بورس کالا عرضه شود.

این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یادآور شد: قیمت‌گذاری دستوری یکی از تجربیات تلخ در وزارتخانه‌های صمت و اقتصاد است که نشان داده هر جا دولت برای قیمت‌گذاری ورود کند بخش خصوصی متضرر می‌شود. از طرف دیگر ما معتقدیم که باید قیمت‌ها در بازار سرمایه براساس عرضه و تقاضا تعیین شود و بعد با همین اعتقاد به یک باره طرحی برای قیمت‌گذاری دستوری دیده می‌شود. این دو آیتم متضاد و متناقض است.

صالحی ادامه داد:‌ وقتی قرار است کالایی تعیین قیمت شود تابع چند آیتم همچون عرضه و تقاضا، مواد اولیه، نوع تکنولوژی به کار گرفته شده، وجود کالای مشابه در بازار و رقابت در بازار است. پس اینکه بخواهیم فی‌البداهه برای قیمت‌گذاری یک کالا آن هم تولید شده توسط بخش خصوصی تصمیم‌گیری کنیم، معقول نیست؛ این اتفاق در موضوع خودرو هم رخ داد که الان گرفتاری‌های بسیاری بوجود آورده است.

وی در پایان تصریح کرد: این کار همچون فنری است که در یک مقطع زمانی به آن فشار وارد می‌شود اما اگر بعدا فنر آزاد شود تورم ایجاد می‌کند که به مراتب بیشتر از قبل خواهد بود.

گردو ژنوتیپ رویال 7 طلایی به رنگ سبز

یکی از بهترین گردوهای ژنوتیپ، تیپ 7 است که به طور طبیعی اصلاح نژاد شده است و طی سال های اخیر مورد توجه باغداران قرار گرفته است. گردو ژنوتیپ رویال 7 با توجه به دیرگل بودن، مناسب مناطق سردسیر و نیمه سردسیر است و بعد از گذشت 4 سال به باردهی اقتصادی می رسد.

گردو ژنوتیپ رویال از بهترین و سود آورترین گردوهای دنیا است که صرفه ی اقتصادی دارد و مغز آن دارای خواص بی نظیری است، امروزه باغداران زیادی اقدام به کشت گردو ژنوتیپ رویال کرده اند با آگاهی کامل درمورد تیپ های مختلف آن می توانید بیشترین سود دهی را داشته باشید.

گردو ژنوتیپ چیست؟

یکی از بهترین گردوهای ژنوتیپ، تیپ 7 است که به طور طبیعی اصلاح نژاد شده است و طی سال های اخیر مورد توجه باغداران قرار گرفته است.

گردو ژنوتیپ رویال 7 با توجه به دیرگل بودن مناسب مناطق سردسیر و نیمه سردسیر است و بعد از گذشت 4 سال به باردهی اقتصادی می رسد.

شرایط اقلیمی مناسب برای پرورش گردو ژنوتیپ رویال 7:

این گردو 150 الی 400 ساعت نیاز سرمایی دارد. به همین دلیل توصیه می شود در مناطق سردسیر کوهستانی کشت شود که برای مناطق سردسیر گردوهای زیادی از جمله نهال گردو، فرنور _ اسراییلی _ کانادایی و. پیشنهاد می شود.

اما گردو ژنوتیپ رویال 7 نه تنها خیلی دیرگل تر از این ارقام بلکه خیلی دیر گل تر از تیپ‌های دیگر مثل تیپ 9،8،21،30 است. پس می‌توان با قاطعیت تمام گفت که می‌توانید گردو ژنوتیپ رویال 7 را در منطق سردسیر و کوهستانی کشت کنید و از آن درآمد اقتصادی داشته باشید.

جالب است بدانید که امروزه گردو ژنوتیپ رویال 7 به دو صورت بذری و پیوندی در بازار عرضه می شود. بذری به این معناست که بذر آن کشت شده و تنها تفاوتی با گردو پیوندی دارد این است که محصول گردو ژنونیپ 7 بذری یکدست نمی شود. اما گردو پیوندی ژنوتیپ از این لحاظ نسبت به گردو بذری برتر است.

خصوصیات ظاهری گردو ژنوتیپ رویال 7:

رویال جز درختان پاکوتاه است، پوست ان کاغذی است و به راحتی از مغز جدا می شود.
• مغز گردو ژنوتیپ رویال 7 کاملا سفید، توپر و دارای درصدچربی بالایی است و 60 درصد از وزن گردو را به خود اختصاص داده است.

گردو ژنوتیپ رویال 7 از چه سالی شروع به بار دهی می کند؟

باردهی گردو ژنوتیپ رویال 7 از سال اول است و هر ساله این باردهی افزایش می یابد و از سال چهارم تجاری می شود.

گردو ژنوتیپ رویال تیپ 7 به طور میانگین در هکتار 8 الی 10 تن بار می دهد به این صورت که باردهی گردو ژنوتیپ رویال 7 از سال چهارم 15 الی 20 کیلوگرم خشک و در سال بعد این تناژ دهی به 50 الی 70 کیلو افزایش می یابد که هیچکدام از ارقام خارجی این قابلیت را ندارند با این حساب با توجه به قیمت میوه ی پوست کاغذی این درخت که در بازار حدود 150000هزار تومان است شما سالانه به در آمد میلیاردی خواهید رسید و در واقع می توان گفت در عرض 4 سال تمامی هزینه هایی که بر ای احداث باغ گردو ژنوتیپ رویال متحمل شده اید، به جیبتان باز می گردد .

عمر اقتصادی درخت گردو ژنوتیپ رویال 7 و عوامل موثر بر آن:

همانطور که گفتیم گردو ژنوتیپ رویال 7 جز ارقام پاکوتاه محسوب می شود و ارتفاع چندانی نمی گیرد. در واقع می توان گفت تاج سر آن گسترده می شود و باردهی جانبی دارد. و این امر سبب شد گردو ژنوتیپ رویال عمری ما بین 100 الی 150 سال داشته باشد. توجه داشته باشید که درختان پاکوتاه باردهی خیلی بهتر و بیشتری نسبت به درختان بلند قد و بومی دارند.

پس می توان نتیجه گرفت پاکوتاه بودن گردو ژنوتیپ رویال تیپ 7 باعث شده پر محصول باشد و جز ارقام اقتصادی محسوب شود.

البته نباید فراموش کنیم که عواملی از جمله: هرس، کودهی، آبیاری و سم پاشی به موقع نیز از جمله عواملی است که به عمر درخت گردو ژنوتیپ رویال 7 تاثیر گذار است.

فصل مناسب کشت اصولی نهال گردو ژنوتیپ رویال 7:

مهم ترین پارامتری که در زمان کاشت نهال گردو ژنوتیپ رویال 7 باید مورد توجه قرار بگیرد رعایت فاصله مناسب بین دو نهال است .

رعایت فاصله بین نهال ها گردو ژنوتیپ رویال 7 اهمیت ویژه ای دارد زیرا ژنوتیپ گسترده می شود و عدم رعایت ممکن است در آینده مشکلاتی برای این بورس کالا به چه معناست؟ درخت به وجود بیاورد. بهترین فاصله ی کاشت برای ای رقم فاصله 7*6 است.

شیوه درست آبیاری نهال گردو ژنوتیپ رویال 7:

این گردو به حالت دیمی جواب نمی دهد و بسیاری از کشاورزان در این باور اشتباه به سر می برند که این نهال را می توانند به حالت دیم کشت کنند.

گردو ژنوتیپ رویال 7 در هفته به طور میانگین به 50 الی 100 لیترآب نیاز دارد که نیاز آبی آن در سال های آتی نیز بیشتر می شود. آبیاری منظم گردو ژنوتیپ رویال تیپ 7 باعث خواهد شد محصول بهتر، بیشتر و پر بارتری داشته باشید. دقت کنید گردو ژنوتیپ رویال تیپ 7 به هیچ عنوان نباید با تنش آبی مواجه شود.

خاک مناسب برای کشت نهال گردو ژنوتیپ رویال 7 :

بهترین خاک برای کشت نهال گردو ژنونیپ رویال 7 خاک شنی لومی است و به هیچ عنوان خاک های رسی و سنگین برای کشت نهال گردو ژنوتیپ رویال 7 مناسب نیست. خاک سبک با بستر نرم، مناسب ترین خاک برای ریشه زایی نهال گردو ژنوتیپ رویال 7 است و برای عملکرد بهتر ریشه نهال گردو ژنوتیپ رویال 7 ته چاله ها می توان از کود حیوانی پوسیده نیز استفاده کرد.

کود دهی نهال گردو ژنوتیپ رویال 7 :

یکی از مسائل مهم برای احداث باغ گردو ژنوتیپ رویال 7 کود دهی این رقم است به طوری که اگر خاک با کمبود عناصر مغذی مواجه باشد رشد آن متوقف نشده و دارای برگ های کوچک، ضعیف و زرد خواهد بود و منجر به عدم باردهی و در نهایت باعث خشکیدگی درخت خواهد شد.

رقم گرد و ژنوتیپ رویال 7 جز ارقام کاملا مقاوم به افات و بیماری هاست اما به این معنا نیست که 100 درصد در مقابل بیماری ها مقاوم است.

اگر در موارد نادری به علت عدم رسیدگی و آبیاری نامناسب با بیماری در این نهال مواجه شدید از هر سمی استفاده نکنید که نه تنها کارساز نخواهد بود بلکه منجر به نابودی آن می شود حتی در این زمینه از کارشناسان رویال نهال مشاوره بگیرید.

آیا گردو ژنوتیپ رویال 7 نیاز به گرده افشان دارد ؟

گردو ژنوتیپ رویال 7 جز ارقام خود گرده افشان است و مهم ترین مزیت و خصوصیات آن این است که گل های نر و ماده روی یک پایه تشکیل می شود، پس می توان نتیجه گرفت که جزء بهترین گردوهای اقتصادی است.

خرید نهال گردو ژنوتیپ رویال 7:

گردوی که در مورد آن صحبت کردیم به نام مهندس آرمین قاسمی اولین بار توسط شرکت رویال نهال کشت و تولید شده باغداران عزیز در صورتی که تمایل به احداث باغ گردو ژنوتیپ رویال دارید حتما این گردو را با نام گردو ژنوتیپ رویال 7 از شرکت رویال نهال آرمین قاسمی تهیه نمایید. رویال نهال بابت خریدی که شما عزیزان انجام می دهید فاکتور ثبتی تحویل شما خواهد داد و اصالت نهال های داده شده را تضمین خواهد کرد و همچنین شرکت رویال نهال باغ مادری ژنوتیپ رویال 7 را دارد و آماده استقبال بازدید شما عزیزان است اول انتخاب کنید، تحقیق کنید، بازدید کنید بعد اقدام به خرید کنید.

برای خرید نهال گردو ژنوتیپ رویال می توانید با شماره 09141811520 تماس بگیرید. و یا در واتساپ با همین شماره با ما در ارتباط باشید.

نرخ بهره در ۵۰ کشور افزایش یافت

با توجه به وقوع پاندمی کرونا و ورود اقتصاد جهانی به رکود، بانک‌های مرکزی در سراسر جهان با استفاده از ابزار نرخ بهره و با موضع انبساطی برای مبارزه با این رکود اقدام کردند.

بلومبرگ در گزارشی تحلیلی از افزایش نرخ بهره سیاستی در بیش از پنجاه کشور جهان از ابتدای سال جاری میلادی خبر داد. در این گزارش بیان شده است که سیاستگذاران پولی در مقابله با روند رو به رشد تورم دست به‌کار شده و نرخ بهره را بالا برده‌اند. پاکستان نیز که در ماه آوریل با ۱۳درصد تورم ماهانه، دومین تورم بالا را در میان کشور‌های آسیایی به خود اختصاص داده بود، برای مقابله با تورم نرخ بهره را ۵/ ۱واحد درصد بالا برد و به سطح ۷۵/ ۱۳درصد رساند.

در پی اوج‌گیری تورم جدید در اقتصاد جهانی، موج جدید سیاست افزایش نرخ بهره در دستور کار بانک‌های مرکزی سراسر جهان قرار گرفته است. آمریکا، انگلیس، استرالیا، کانادا، برزیل و هند از جمله کشور‌هایی هستند که در ماه‌های اخیر نرخ بهره را در پاسخ به افزایش قیمت‌ها بالا برده‌اند. به گزارش بلومبرگ تا به امروز بیش از بورس کالا به چه معناست؟ ۵۰ بانک مرکزی در سال ۲۰۲۲ نرخ بهره سیاستی خود را افزایش داده‌اند. درخصوص افزایش نرخ بهره دو گروه واکنش‌های متفاوتی دارند.

برخی کارشناسان بر این باورند که افزایش نرخ بهره آن هم در حالی که تورم از سمت زنجیره‌های تولید و بخش عرضه است، سیاست درستی به حساب نمی‌آید؛ این در حالی است که در طرف مقابل گروه دیگری از اقتصاددانان از دیرهنگام بودن این افزایش‎ها خبر می‌دهند.

این موج افزایش نرخ بهره شامل همسایه شرقی ایران نیز می‌شود و پاکستان برای مقابله با نرخ تورم بالای خود، آن را ۵/ ۱‌درصد افزایش داد. پاکستان در ماه آوریل افزایش ۱۳درصدی شاخص قیمت‌ها را تجربه کرده بود. در مقابل برخی کشور‌ها نیز منفعل بودند. بانک مرکزی ترکیه حتی در واکنش به تورم ۷۰درصدی این کشور قصد افزایش نرخ بهره را ندارد.

پاندمی تورم در ۲۰۲۲

در پی موج تورمی ایجادشده در اقتصاد جهانی، بانک‌های مرکزی موضع انقباضی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. با توجه به وقوع پاندمی کرونا و ورود اقتصاد جهانی به رکود، بانک‌های مرکزی در سراسر جهان با استفاده از ابزار نرخ بهره و با موضع انبساطی برای مبارزه با این رکود اقدام کردند.

پس از تزریق پول به اقتصاد‌های سراسر دنیا، بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند این روند به تورم منتهی خواهد شد و موعد آن تنها به زمان بازگشایی اقتصاد و رفع محدودیت‌های کرونایی بستگی دارد؛ پیش‌بینی‌ای که رنگ واقعیت به خود گرفت و رکورد چهل‌ساله تورم در آمریکا را شکست. موج تورمی تنها به آمریکا محدود نشد و اقتصاد‌های بزرگ جهان نیز به این مساله دچار شدند. در چنین شرایطی بانک‌های مرکزی به مبارزه با تورم رفته و سیاست‌های انقباضی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

به گزارش بلومبرگ در سال‌جاری میلادی بیش از ۵۰ بانک مرکزی در جهان نرخ بهره سیاستی خود را به منظور مقابله با تورم بالا برده‌اند. آمریکا، انگلیس، روسیه، کانادا، استرالیا و برزیل از جمله کشور‌هایی هستند که نرخ بهره خود را افزایش داده‌اند.

زودهنگام یا دیرهنگام؟

اگر چه سیاست انقباضی از سوی بسیاری از بانک‌های مرکزی سراسر جهان در پیش گرفته شده است، اما کارشناسان در مواجهه با این امر دو موضع متفاوت و به عبارتی متضاد اتخاذ می‌کنند. گروهی از کارشناسان معتقدند از آن‌جا که تورم به‌وجودآمده در اقتصاد جهانی به دلیل مشکلات و ناهماهنگی‌های موجود در زنجیره تامین تولیدکنندگان رخ داده است و به عبارت دیگر تورم سمت عرضه به حساب می‌آید، افزایش نرخ بهره موجب می‌شود مشکلات موجود در تولید و زنجیره‌های تامین تشدید شود و کنترل نرخ تورم با افزایش بیکاری و کاهش تولید همراه شود و می‌تواند بازار‌های مالی را با مشکل مواجه کند. از این رو آن‌ها این سیاست را اشتباه و زودهنگام تلقی می‌کنند.

از سوی دیگر گروه دیگری از صاحب‌نظران معتقدند سمت عرضه یا تقاضا بودن این تورم در اینجا چندان مورد بحث نیست، بلکه ابزار بانک مرکزی برای کنترل تورم نرخ بهره است و در این شرایط بانک‌های مرکزی حتی برای افزایش دادن نرخ بهره سیاستی نیز به‌موقع عمل نکرده‌اند و افزایش فعلی دیرهنگام انجام شده است.

از سوی دیگر این گروه در پاسخ به نگرانی‌ها بابت سقوط بازار‌های مالی، کاهش تولید و افزایش بیکاری بیان می‌کنند که هدف بانک مرکزی کنترل تورم است و باید قدم اول آن استفاده از ابزار پولی برای کنترل این متغیر است؛ تا زمانی که افزایش نرخ بهره و کاهش شاخص بورس منجر به بی‌ثباتی بازار‌های مالی و ورشکستگی شرکت‌ها نشده است بانک مرکزی می‌تواند همچنان به سیاست انقباضی خود ادامه دهد.

پاسخ همسایه به تورم

در میان کشور‌هایی که نرخ بهره خود را افزایش داده‌اند نام یکی از همسایگان ایران نیز به چشم می‌خورد. پاکستان در ماه گذشته میلادی تورمی معادل ۱۳‌درصد را تجربه کرد تا در میان کشور‌های جهان دومین تورم ماهانه بالا در میان کشور‌های آسیایی را به خود اختصاص دهد. در پاسخ به این وضعیت روز دوشنبه بانک مرکزی این کشور اعلام کرد که نرخ بهره را ۵/ ۱‌درصد افزایش داده و از سطح ۲۵/ ۱۲درصدی به ۷۵/ ۱۳‌درصد رسانده است.

پیش از این نیز بانک مرکزی این کشور نرخ بهره را ۲۵/ ۵‌درصد نسبت به کف این متغیر در دوران پاندمی افزایش داده بود. این در حالی است که پیش از این کارشناسان انتظار داشتند که روز دوشنبه تنها به افزایش یک‌درصدی نرخ بهره اکتفا شود.

بانک مرکزی پاکستان در بیانیه خود اعلام کرده است که «این افزایش، در کنار یکپارچگی مالی، باید تا رسیدن به تورم پایدارتر به تعدیل تقاضا کمک کند و در عین حال انتظارات تورمی را ثابت نگه دارد و خطرات ثبات خارجی را در نظر بگیرد.» مشکلات اقتصادی پاکستان به اینجا منتهی نمی‌شود؛ افزایش قیمت‌های جهانی موجب شده فشار‌های تورمی در این کشور تشدید شود.

این در حالی است که ذخایر ارزی ۲/ ۱۰میلیارددلاری پاکستان تنها دو ماه واردات این کشور را کفاف می‌دهد. همین مساله باعث شده سیاستگذاران این کشور برای دسترسی به وامی ۳‌میلیارددلاری، درباره شرایط دریافت آن با صندوق بین‌المللی پول مذاکره کنند.

مفتاح اسماعیل، وزیر دارایی روز دوشنبه اعلام کرد که این کشور ممکن است برای مقابله با تورم، نرخ بهره را افزایش دهد، اما نمی‌تواند از عهده افزایش قیمت سوخت بربیاید. حذف یارانه سوخت و برق یکی از شروط کلیدی پرداخت وام از سوی نهاد‌های بین‌المللی به حساب می‌آمد.

جنگ و اثرات آن

جنگ اوکراین نیز در به وجود آمدن وضعیت فعلی بی‌تاثیر نیست. با حمله روسیه به خاک اوکراین در اواخر فوریه سال جاری میلادی، تحریم‌های مالی و اقتصادی از سوی غرب علیه روسیه وضع شد. این تحریم‌ها باعث شد قیمت گاز رکورد بزند و قیمت نفت نیز افزایش قابل‌توجهی پیدا کند.

از سوی دیگر این جنگ افزایش قیمت مواد غذایی را نیز به دنبال داشته است. اوکراین و روسیه هر دو از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم به شمار می‎روند. این جنگ و هراس از کاهش صادرات این دو کشور باعث شده نرخ غلات و دانه‌های روغنی شاهد افزایش باشند. علاوه بر این و صرف نظر از خشکسالی، با گران‌تر شدن گاز طبیعی که ماده اولیه اوره به شمار می‌رود، کاهش تولیدات کشاورزی در جهان دور از ذهن نیست. اوره یکی از کود‌های عمده کشاورزی به شمار می‌آید.

ترکیه؛ تورم بالا، نرخ بهره یخ‌زده

جالب‌توجه‌ترین موضع را در میان کشور‌های در حال توسعه ترکیه اتخاذ کرده است. سیاست‌های نامتعارف رئیس‌جمهور ترکیه و اصرار او بر کاهش دستوری نرخ بهره باعث شده اقتصاد ترکیه در دو سال اخیر شاهد نابسامانی‌های قابل‌توجهی باشد.

نرخ تورم ترکیه در آخرین آمار اعلام‌شده از سوی مرکز آمار این کشور به مرز ۷۰‌درصد رسیده است، اما کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در جلسه آتی کمیته نرخ بهره بانک مرکزی این کشور، نرخ بهره بدون تغییر همان ۱۴‌درصد باقی بماند. رئیس‌جمهور ترکیه نرخ بهره را بزرگ‌ترین مانع توسعه این کشور معرفی می‌کند و تحت فشار‌های او در یک‌سال اخیر، نرخ بهره سیاستی ترکیه ۵‌درصد کاهش یافته است.
با افزایش نرخ بهره از سوی بازار‌های بورس کالا به چه معناست؟ رقیب، جذابیت ترکیه برای سرمایه‌گذاران بیش از پیش کاهش پیدا می‌کند؛ این به آن معناست که در صورتی که بانک مرکزی این کشور نرخ بهره را به شکل معناداری تغییر ندهد، احتمال تشدید خروج سرمایه و سقوط ارزش لیر دور از انتظار نخواهد بود.

تنظیم جمعیت با ریتم معیشت

آمارها نشان می‌دهد میزان درآمد سرانه ایرانی‌ها در سال۱۴۰۰، بر اساس قیمت ثابت سال۱۳۹۰ به رقمی حدود ۹میلیون تومان رسیده است. این رقم در سال۱۳۹۰ معادل ۱/ ۹میلیون تومان بوده است. درآمد سرانه واقعی نسبت تولید ناخالص داخلی (بر اساس قیمت‌های ثابت) به جمعیت را در هر سال درنظر می‌گیرد. در یک دهه اخیر متوسط رشد اقتصادی به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی و کاهش سرمایه‌گذاری در سطح اقتصاد ملی نسبت به دهه‌های قبل کاهش یافته و به حدود یک‌درصد رسیده است. متناسب با کاهش رشد اقتصادی، رشد جمعیت نیز در این دهه افت کرده و به رقم یک نزدیک شده است. بنابراین در مجموع طی یک دهه اخیر، درآمد سرانه ثابت مانده است. کارشناسان معتقدند که خانوارها در سال‌های اخیر متناسب با افت درآمدها، رشد جمعیت خود را نیز تنظیم کردند. بنابراین بهبود وضعیت اقتصادی در سال‌های آینده و بزرگ شدن کیک اقتصاد می‌تواند از عوامل موثر در تغییر آهنگ جمعیتی کشور باشد.

بررسی داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد درآمد سرانه کشور در سال 1400 به قیمت ثابت سال 1390، حدود 9میلیون تومان بوده است. به عبارت دیگر، در طول سال گذشته به ازای هر فرد در ایران این میزان درآمد وجود داشته است. هرچند که درآمد سرانه سال گذشته نسبت به سال 1399 رشد 5درصدی داشته، با این حال روند این شاخص اقتصادی در طول یک دهه گذشته تقریبا از سال 1390 تا 1400 کمی کاهش یافته و از رقم 1/ 9میلیون تومان به 9میلیون تومان رسیده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی یک دهه اخیر، رشد اقتصادی با رشد جمعیت تنظیم شده است. به بیان دیگر، هر چند که از سطح رشد اقتصادی در دهه 90 کاسته شده و متوسط رشد اقتصادی در این دهه به یک درصد رسیده است و متناسب با آن از سطح رشد جمعیت نیز کاسته شده و رشد جمعیت دهه 90 نیز حدود همین یک درصد بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که به نوعی متناسب با سطح رشد اقتصادی که کاهش یافته، رشد جمعیت نیز کم شده است. از آنجا که درآمد سرانه، نسبت تولید ناخالص داخلی (قیمت ثابت) را به جمعیت اندازه‌گیری می‌کند، این رقم تقریبا در سطح دهه 90 درجا زده است. البته روند پرنوسان رشد اقتصادی و کوچک شدن کیک اقتصاد، اثر خود را در دهه‌های آینده نیز خواهد گذاشت و اگر شرایط اقتصادی به سمت بهبود حرکت نکند، نمی‌توان به افزایش رشد جمعیت نیز متناسب با آن خوش‌بین بود.

نسبت تولید ناخالص داخلی و جمعیت

زمانی که عبارت درآمد سرانه به کار برده می‌شود، منظور آن است که به ازای هر شخص در کشور، چه میزان درآمدی وجود دارد. این درآمد نسبت میزان کالا و خدماتی که در طول یک سال در یک کشور تولید می‌شود به جمعیت آن کشور است. به عبارتی اگر تولید ناخالص داخلی کشور در یک سال معین را بر جمعیت همان کشور تقسیم کنیم، مشخص می‌شود که در آن سال به ازای هر فرد چه میزان درآمدی وجود دارد. عوامل متعددی در میزان درآمد سرانه یک کشور دخیل است. یکی از مهم‌ترین عناصر تاثیرگذار در این زمینه قدرت کشور در تولید کالا و خدمات است. هرچند که سطح تولید مهم‌ترین عامل در میزان درآمد سرانه محسوب می‌شود، با این حال عواملی مانند وجود نفت نیز می‌تواند در تعیین این شاخص نقش زیادی بازی کند. به همین دلیل است که برای سنجش وضعیت اقتصاد استان‌ها در ایران، ارزش افزوده حاصل از نفت را حذف و درآمد سرانه را بدون در نظر گرفتن نفت محاسبه می‌کنند. یکی دیگر از عوامل مهم و موثر در میزان درآمد سرانه کشورها، میزان جمعیتی است که در آن کشور زندگی می‌کند. این به آن معناست که اگر دو کشور فرضی دارای وضعیت کاملا مشابه اقتصادی باشند، کشوری که جمعت کمتری دارد، از درآمد سرانه بالاتری برخوردار است.

تصویر درآمد سرانه ایران در دهه 1390

یکی از شاخص‌هایی که با استفاده از آن وضعیت اقتصادی کشورها را با یکدیگر مقایسه می‌کنند، میزان درآمد سرانه کشورهاست. بررسی میزان درآمد سرانه کشور در دهه 1390 نشان می‌دهد که این شاخص در یک دهه اخیر روند نزولی را طی کرده است. در اولین سال دهه مذکور، درآمد سرانه در ایران 9میلیون و 137هزار تومان بوده است. در آمد سرانه در پایان سال گذشته به حدود 9میلیون تومان رسیده است. با وجود رشد درآمد سرانه سال گذشته نسبت به سال 1399، درآمد سرانه سال 1400 نسبت به ابتدای دهه 1390 کم‌تر بوده است. این مساله به‌خوبی نمایانگر افت رفاه خانوار ایرانی در طول یک دهه است. به عبارتی در طول 11 سال گذشته نه‌تنها درآمد سرانه ایرانیان افزایش نیافته بلکه به میزانی از این رفاه از دست رفته است.

تناسب جمعیت و رشد اقتصادی

در سال 1390 جمعیت ایران حدود 75میلیون نفر بوده است. به صورت کلی تغییرات جمعیت از ابتدای دهه 1390 تا امروز یک روند صعودی را طی کرده است. برآوردها نشان می‌دهد که در پایان سال 1400 ایران دارای 84میلیون و 100هزار نفر جمعیت بوده است. به عبارتی جمعیت ایران در سال 1400 نسبت به سال 1390 دارای رشد حدودا 12درصدی بوده است. سطح تولید ناخالص داخلی ایران نیز طی یک دهه گذشته حدود یازده درصد رشد داشته است. به‌نوعی در یک دهه اخیر، آهنگ رشد اقتصادی متناسب با جمعیت بوده است. البته برخی شاید این ادعا را مطرح کنند که افزایش رشد جمعیت باعث بهبود رشد اقتصادی خواهد شد. اما مطمئنا باید توجه کرد که کاهش رشد اقتصادی و رفاه مردم خود عاملی خواهد بود که به رشد جمعیت سیگنال خواهد داد. در شرایطی که درآمد سرانه خانوارها کاهش یابد، شرایط برای افزایش جمعیت در سال‌های آتی سخت خواهد بود. رشد اقتصادی علاوه بر سرمایه‌ فیزیکی به سرمایه انسانی هم نیاز دارد، اما شاخص‌های کلان اقتصاد ایران نشان می‌دهد که سرمایه انسانی به‌تنهایی نتوانسته است نقش محرک رشد اقتصادی کشور را بازی کند. کارشناسان معتقدند در صورتی که افزایش رشد جمعیت با رشد تولید ناخالص داخلی متناسب نباشد، تولید سرانه کاهش و میزان مصرف افزایش می‌یابد. به عبارتی افزایش مصرف موجب می‌شود که سهم سرمایه‌گذاری کاهش یابد که این نیز خود موجب کاهش رشد تولید ناخالص داخلی و کاهش درآمد سرانه می‌شود.

مصرف یا سرمایه‌گذاری؟

از آنجا که درآمد سرانه حاصل تقسیم تولید ناخالص داخلی بر جمعیت است، بنابراین برای افزایش میزان این شاخص لازم است تولید ناخالص داخلی رشدی بیش از رشد جمعیت را تجربه کند. تولید ناخالص داخلی در سال 1400 حدود 3/ 4درصد رشد کرده و بدون احتساب نفت رشد 5/ 3درصدی داشته است. نگاهی به اجزای تشکیل‌دهنده تولید ناخالص داخلی در سال گذشته نشان می‌دهد مصرف بخش خصوصی و بخش دولتی سهم 5/ 77درصدی از تولید ناخالص داخلی سال گذشته را داشته و سهم این مصارف در رشد تولید ناخالص داخلی 3/ 8درصد بوده است. این به آن معناست که بخش‌های دیگری مانند تشکیل سرمایه ثابت ناخالص سهم ناچیزی در تولید ناخالص داخلی و رشد آن داشته‌اند. در واقع در این بورس کالا به چه معناست؟ سال‌ها سرمایه‌گذاری در اقتصاد، موجب رشد اقتصادی حال حاضر نشده و وزن اصلی این رشد بر دوش مصرف بوده است.

می‌توان گفت در حال حاضر بدون پرداختن به سرمایه‌گذاری‌های جدید و زیرساخت‌ها، صرفا حاصل سرمایه‌گذاری گذشته مصرف شده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت افزایش درآمد سرانه در سال‌های آینده رابطه مستقیمی با تشکیل سرمایه یا به عبارتی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشور پیدا می‌کند. شرایط فعلی یا به عبارتی افزایش سهم مصرف در تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد که قسمت سرمایه‌گذاری که موجب افزایش اشتغال و درآمد در آینده می‌شود، کم شده و مصرف سهم بیشتری یافته است. در واقع سیاستگذاری اقتصادی فعلی در مسیری است که حال را به آینده ترجیح داده و این وضعیت خود را در کاهش رشد اقتصادی آینده نشان خواهد داد. دلیل این امر آن است که استهلاک سرمایه در این سال‌ها مسیر صعودی داشته و در صورت پیشی گرفتن استهلاک از سرمایه‌گذاری، رشد در قسمت مصرف نیز کاهش خواهد یافت و در نتیجه درآمد سرانه از سطح فعلی نیز کمتر می‌شود. در چنین فضایی افزایش جمعیت نیز می‌تواند موجب کاهش بیشتر درآمد سرانه شود. بنابراین لازم است برای خروج از شرایط فعلی، سیاستگذاری در جهت افزایش سرمایه‌گذاری در اقتصاد صورت بگیرد. دنیای اقتصاد در گزارش «وقت اورهال موتور رشد» در تاریخ 21 تیر 1401 به بررسی وضعیت تشکیل سرمایه در اقتصاد ایران پرداخته است.