بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟

بازار سرمایه در حباب/نرخ مسکن عاملی تاثیرگذار در بورس

بعد از اعلام نتیجه دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در کشور از روز شنبه بازار بورس با رشد زیادی مواجه شد. مردم با توجه به انتظار مثبتی که به آینده بازار داشتند اقدام به خریدن سهام کردند. حال باید دید رشد بازار سرمایه تداوم دارد و یا بعد از این شوک انتخاباتی فروکش خواهد کرد.

به گزارش خبرنگار ایمنا شامگاه گذشته موضوع چشم انداز بورس در برنامه تیتر امشب بررسی شد که در این باره بهروز خدارحمی تاکید کرد: آنچه که در بازار سرمایه به عنوان شوک تجربه می کنیم، زیاد دوام ندارد.

وی گفت: ما کاهش تورم را تجربه کرده ایم و باید با برنامه های مشخص و اعمال جدی سیاست های بازار، از رکود بیرون برویم.

این کارشناس بورس با اشاره به اینکه آخرین نرخ تورم ۷ در صد اعلام شده است در صورتی که نرخ بهره بانکی بیش از ۲۰ درصد است، بیان داشت: باید تغییری در بازار و معادلات بازار سرمایه به وجود بیاید تا شاهد تغییری اساسی باشیم.

بهروز خدارحمی با بیان اینکه اختلاف های مالی باعث بحران بانکی و لطمه به بخش صنعت و تولید شده است، افزود: تاکنون شاهد نرخ بهره واحد بودیم اما امروز باید این سیستم متفاوت شود.

وی با تاکید بر اینکه سود بانکی باید متغییر باشد، افزود: سال هاست به سیستم جامع مالیاتی فکر می کنیم اما شهامت اجرا نداریم.
این کارشناس بورس گفت: باید مالیات به بخش معاملات سوداگرانه را افزایش داد تا بازار سرمایه را بخش تولید و صنعت اقبال نشان دهد اما متاسفانه بیشترین مالیات را بخش شفاف بازار سرمایه پرداخت می کند.
وی با اشاره به اینکه رونق بازار مسکن به رونق اقتصادی منجر می شود، افزود: امروز ۲ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه داریم که در دوره های مالی گذشته ساخته شده است.

خدارحمی گفت: به نظر می رسد باید در فرهنگ مردم تغییری ایجاد کرد. وقتی که بانک بیش از ۲۰ درصد سود پرداخت می کند و هیچ گونه ریسکی برای سرمایه گذار ندارد تمام پول های راکد بجای تولید به بانک سرازیر می شود و بانک بجای حمایت از تولید با پرداخت سود کم به سمت سوداگری می رود که دولت نظارت چندانی بر آن ندارد.
وی افزود: بخش پولی کشور باید تحت اختیار سیاست گذاری پولی باشد و تا زمانی که جلوی رشد موسسات اعتباری گرفته نشود سیستم پولی کشور و تولید در رکود باقی می ماند.

بازار سرمایه عامل تعیین کننده در نرخ سود بانکی و بازار بورس

دیگر کارشناس بورس در برنامه تیتر امشب نیز با اشاره به اینکه بازار سرمایه عامل تعیین کننده ای در نرخ سود بانکی و بازار بورس دارد، گفت: بازار سرمایه از چند آیتم تاثیر گذار تشکیل شده است که یک آیتم آن نرخ سود سرمایه است. زمانی در اروپا سود به کمتر از ۳ درصد رسید از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶ رشد اقتصادی امریکا هم به کمتر از ۳ درصد رسید. پس چه عاملی باعث حرکت اقتصادی شد؟ نرخ بهره و تعیین تکلیف نرخ ارز با سیاست گذاریهای درست تعیین شد و اتفاقی که افتاد انتخابات آمریکا ابهام را برای ما تمدید کرد و معلوم نشد با چین یا اروپا چه سیاستی را در پیش می گیرد.

محمد شمس الدینی افزود: نرخ بهره بحثی جدی است و طی ۴۵ سال گذشته برای نخستین بار ما تورم تک رقمی داشتیم اما منابع بانکی ما در نرخ بهره حبس شدند.

وی بیان داشت: ایران خودرو قبلا میلیاردها تومان بهره با نرخ ۲۸ درصد می داد اما در حال حاضر این نرخ بهره به ۲۳ درصد کاهش پیدا کرده است که در هزینه های این صنعت تاثیر زیادی دارد. کاهش هزینه های مالی شرکت بزرگی مثل ایران خودرو نقش بزرگی در اقتصاد کشور دارد.

این کارشناس بورس ادامه داد: نرخ مسکن در بورس بسیار موثر است و اولین تاثیر آن این است که وقتی ثبات اقتصادی نباشد نمی توانیم رشد اقتصادی داشته باشیم.

بیشتر رشد اقتصادی کشور در سال گذشته مربوط به نفت بود

به گفته شمس الدینی، بیشتر رشد اقتصادی سال گذشته به دلیل افزایش قیمت نفت بوده است.
وی ادامه داد: امروز دولت با درآمد حاصل از فوش نفت فرصت یافته علاوه بر پرداخت یارانه ها و تامین مخارج روزانه اش، در پروژه های عمرانی هم سرمایه گذاری کند.

به اعتقاد این کارشناس بورس، اکنون پیامد سال های تورمی خود را نشان می دهد زیرا در سال های تورمی سرمایه گذاری شده است و رقم حبس پول بویژه در بخش مسکن اکنون خود را نشان می دهد.
دولت اکنون تنها با پرداخت قروض و دیون خود به بخش بانکی می تواند تورم را در بخش بانکی و مسکن جبران کند.

وی تصریح کرد: در حال حاضر این روند رو به بهبود می رود و می توان به آینده اقتصاد کشور امیدوار بود.

صعود آرام بورس در بهار ۹۶

در حالی حدود دو ماه از سال 1396 می‌گذرد که بررسی روند تغییرات شاخص در بازار سرمایه، حکایت از گذشت روزهای آرام و تقریبا کم‌نوسان بازار دارد.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، تغییر و تحولات بازار سرمایه نشان می‌دهد که در مدت دو ماه بهار امسال، شاخص کل بورس تهران 3 هزار و 114 واحد افزایش یافته است. این در شرایطی است که نمودار رشد شاخص، از افزایش آرام آن در این بازه 59 روزه حکایت دارد.

بورس تهران سال 1395 را با شاخص 77 هزار و 230 واحد به پایان رساند و حالا وارد کانال 80 هزار واحد شده و روی رقم 80 هزار و 344 واحد ایستاده است. این نشان از رشد 4 درصدی شاخص دارد.

در نتیجه آخرین معاملات بورس تهران، حجم معاملات به 927 میلیون سهم و ارزش معاملات به 182 هزار و 551 میلیون تومان رسید. شاخص‌های بازار اول و دوم به ترتیب بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟ 0.16 و 0.46 درصد رشد کردند. شاخص کل هم‌وزن نیز دیروز با رشد 23 واحدی (معادل 0.13 درصد) مواجه شد. به این ترتیب، نمادهای پالایش نفت بندرعباس، پتروشیمی خلیج‌فارس، خدمات انفورماتیک، ارتباطات سیار ایران و سایپا، با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل، رشد این متغیر را رقم زدند. این در حالی بود که فولاد مبارکه اصفهان و گسترش نفت و گاز پارسیان مانع از رشد بیشتر این نماگر شدند. در عین حال، در بازار بدهی که اوراق مشارکت، گواهی سپرده و صکوک معامله می‌شود، تعداد 9 هزار برگه اوراق مشارکت به ارزش کل بیش از 900 میلیون تومان معامله شد.

برخی تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند رشدهای اخیر بازار که از ابتدای سال آغاز شده، مبنای بنیادین چندانی نداشته است، اگرچه در ابتدای سال با توجه به قرارگیری قیمت‌های جهانی در سطوح بالا و ریزش قیمت‌های سهام در انتهای سال گذشته، رشد نسبی بازار مورد ‌انتظار بود. تنها دلیل محتملی که بورس تهران را در مسیری صعودی قرار داد، ورود نقدینگی جدید به بازار سهام بود.

البته بکی از عوامل رشد بازار سرمایه را نزدیک شدن به فصل مجامع عنوان می کنند. در واقع برخی فعالان بازار برای دریافت سودهای نقدی و برخی دیگر به منظور استفاده از افت قیمت‌های تئوریک سهم‌ها در هفته‌های پیش از برگزاری مجامع، خریدار بالقوه در بازار سهام بودند.

اما رشد آرام و خزنده بازار را در شرایطی شاهد بودیم که کشور به مهم‌ترین‌ اتفاق سیاسی سال یعنی انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک می‌شود.

سپاه پاسداران در بازار سهام

روزنامه «تهران امروز» نزديک به محمد باقر قاليباف، شهردار تهران، چهارشنبه گذشته خبر داد که احتمال خريد سهام شرکت مخابرات از سوی بنياد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جدی شده است.

بر اساس گزارش‌ها، سهام شرکت مخابرات ايران روز ۱۸ شهريور در بورس تهران عرضه خواهد شد و اگر بنياد تعاون سپاه پاسداران در خريد اين سهام موفق شود، مالک ۵۱ درصد سهام شرکت مخابرات خواهد بود.

به نوشته اين روزنامه، براساس پروانه‌ای که برای ورود شرکت مخابرات به بورس تنظيم شده، همه بخش‌های زير پوشش شرکت، از جمله تلفن ثابت، تلفن همراه، ارتباطات ديتا و زيرساخت‌های آن، يک‌ جا از انحصار بخش دولتی خارج می شود و به بخش خصوصی منتقل خواهد شد.

تهران امروز افزود: «بنياد تعاون سپاه هم‌اکنون ۴۵ درصد سهام گروه بهمن، چهار درصد سهام گروه سايپا و ۲۵ درصد سهام پتروشيمی کرمانشاه را در اختيار دارد. همچنين اين بنياد در بورس بسيار فعال بوده و سهام برخی شرکت‌های بورسی چون شرکت "باما" را خريداری کرده است.»

بر اساس اين گزارش، از جمله شرکت‌های معروفی که صد ‌در‌صد سهام آنها متعلق به بنياد تعاون سپاه است، می‌توان به شرکت‌های کشت و صنعت شاداب خراسان، خدمات هوايی پارس و صنايع غذايی مائده اشاره کرد.

شرکت مخابرات ايران در سال ۱۳۵۰ با سرمايه‌ای بالغ بر پنج ميليارد ريال تأسيس شد. به نوشته تهران امروز، در حال حاضر ميزان سرمايه اين شرکت برای واگذاری در بورس، به بيش از ۳.۵ ميليارد دلار رسيده است. بيش از ۴۷ هزار نفر در اين شرکت و زيرمجموعه‌های آن شاغل هستند.

احمد علوی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در استکهلم سوئد، در همین ارتباط به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ گفته است.

• رادیو فردا:آقای علوی، هدف از تلاش بنياد تعاون سپاه برای خريد سهام شرکت مخابرات و يا شرکت‌های ديگر چیست؟

احمد علوی: اين نخستين بار نيست که خبری در اين مورد از سپاه پاسداران به عنوان يک بازيگر اقتصادی مطرح می‌شود. پيش از اين هم سپاه پاسداران در امور بازرگانی، چه به شکل قانونی و چه به شکل غير قانونی، دخالت داشت.

سپاه پاسداران تمايل دارد خود را از دولت و ساير نهادها مستقل کند و شرط يکه تازی سياسی آن هم، استقلال هرچه بيشتر از بودجه دولت است. بنابراين طبيعی است که سپاه تلاش می‌کند به عنوان يک عنصر بخش خصوصی ظاهر شود تا هم از امکانات بخش دولتی استفاده کند و هم از امکانات بخش خصوصی.

انگيزه مالکيت بر سهام شرکت‌های گوناگون، انگيزه کنترلی يا انگيزه سوداگرانه و يا حتی انگيزه بلندمدت توسعه‌گرايانه است. انگيزه توسعه‌گرايانه معمولاً در واحدهای اقتصادی است که در کار خود تخصص دارند و معمولاً در پی سود کوتاه‌مدت هم نيستند. انگيزه سپاه، اما احتمالاً از دو نوع نخست؛ يعنی کنترلی و سوداگرايانه است.

انگيزه سوداگرانه که در اينجا و برای خريد سهام شرکت مخابرات می‌تواند مطرح باشد، خريد سهام زير قيمت و فروش آن در بازار انحصاری به قيمتی بسيار بالاتر و بدست آوردن يک سود رانتی هنگفت در زمان کوتاه است.

معمولاً وقتی قيمت سهام يک شرکت برای اولين بار به بازار بورس عرضه می‌شود، پايين‌تر از قيمت بازار است. اما قيمت سهام ظرف چند روز به سرعت بالا می‌رود و می‌توان از شکاف ميان قيمت عرضه و قيمت بازار سود سرشاری را نصيب خود کرد. با توجه به اينکه کسی نمی‌تواند با امکانات انبوه و قدرت سياسی و امنيتی سپاه رقابت کند، اين گزينه دور از ذهن نيست.

آيا اين اقدام سپاه پاسداران برخلاف مقررات مربوط به اصل ۴۴ که بر خصوصی‌سازی تأکيد می‌کند، نيست؟

بنابراين به طور صوری، می‌توان موانع را دور زد. هر چند حتی اگر قوانين دقيقی هم وجود داشت، سپاه می‌توانست آنها را نيز به گونه‌ای خنثی کند. زيرا الان بخش عمده بدنه و رأس قوای سه‌گانه ايران در دستان سپاه است. سپاه در نبود قوه قضائيه و مجريه مستقل و کارا و همزمان، در اختيار داشتن دولت، هر کاری بخواهد، می‌کند.

• آيا بازار سهامی که مؤسسات دولتی و نظامی چنين نقش مهمی در آن دارند، با فلسفه بورس که در آن ايجاد رقابت برای سرمايه ريسک‌پذير است، سازگاری دارد؟
  

چنين بازار سهامی، البته با الگوی بورس رايج در ساير کشورهای شباهتی ندارد. چون نخستين پايه فعاليت در بورس خصوصی، بودن آن و دوری از انحصار و اقتصاد دولتی است. اما اين تنها مشکل بورس ايران نيست. چون قوانين حاکم بر اين بورس هم چندان دقيق نيست و رعايت هم نمی شود.

يک بازار سهام فعال، بازاری است که بازيگران آن چنان زياد باشد که نتوان در آن انحصار ايجاد کرد. اين بازيگران همچنين بايد مستقل از يکديگر باشند تا ضمن کنترل يکديگر نتوانند تبانی کنند. تنها در چنين صورتی است که قيمت‌ها به شکل آزاد و عادلانه بازتاب پيدا می‌کند.

گردش اطلاعات و آزادی رسانه‌ها، يکی ديگر از شرايط لازم بورس مؤثر است، چون در صورتی که برخی بتوانند از رانت اطلاعاتی استفاده کنند، رقابت بی‌معنا خواهد بود و بورس موضوعيت نخواهد داشت. در غير اين صورت، قيمت‌ها بازتاب تعامل بازيگران بازار نيستند و مکانيسم قيمت معيوب عمل می‌کند و ريسک تقلب افزايش می‌يابد. ممکن است قيمت بالاتر يا پايين‌تر از قيمت بازار تشکيل شود. در چنين حالتی؛ سرمايه ريسک‌پذير از بازار فرار می‌کند. پيامد فرار سرمايه هم روشن است. کاهش معامله و رکود است. لازمه پيشرفت و توسعه بورس، افزايش معامله و مطرح شدن شرکت های جديد در بورس است.

افزون بر آنچه گفته شد، نبود بخش خصوصی قوی و مستقل از دولت، مانع بزرگی برای يک بورس جدی است.

کلید بورس نزد صالح‌آبادی ماند

گروه بورس- علیرضا باغانی: «علی صالح‌آبادی در ملاصدرا ماندگار شد» این خبری است که سایت رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار در میانه ساعت معاملات روی خروجی خود قرار داد تا بهانه‌ای برای تشدید رونق معاملات بازار سهام و رشد ۳/۲ درصدی بورس پس از طی یک دوره افت بیش از ۴ هزار واحدی باشد. خبر این بود: «براساس مصوبه جلسه عصر روز دوشنبه شورای عالی بورس که به ریاست علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی و با حضور سایر اعضای شورا در محل وزارت اقتصاد برگزار شد، علی صالح‌آبادی در سمت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ابقا شد.»سایت رسمی بورس در ادامه تصمیمات شورای بورس را این طور گزارش کرده است: «‌وزیر امور اقتصادی و دارایی در این جلسه، با مثبت ارزیابی‌کردن عملکرد بازار سرمایه در سال‌های اخیر، این بازار را از مجموعه‌های مؤثر و کارآمد در عرصه اقتصادی کشور دانست و تأکید کرد: لازم است تیم مدیریتی فعلی با قدرت و نشاط بیشتر به خدمت‌رسانی در بازار سرمایه ادامه دهند.»علی طیب‌نیا همچنین بر لزوم برنامه‌ریزی برای ارتقای جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد ملی، به‌ویژه تقویت نقش این بازار در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی تاکید و خاطرنشان کرد: «لازم است به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که با تقویت بازار اولیه، نظام تامین مالی در کشور از بانک‌محوری به سمت تامین مالی از بازار سرمایه سوق پیدا کند.»

در این جلسه شورای عالی بورس که به ریاست دکتر علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس شورا در محل این وزارتخانه برگزار شد، سایر اعضای شورای عالی بورس شامل مهندس نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، حجت‌الاسلام مرتضوی‌مقدم، معاون اول دادستان کل کشور، آقایان دکتر پورابراهیمی، مقدسی، دکتر ابوالحسنی، زال‌پور، معظمی، پاک‌بین و خانم دکتر فقیه‌نصیری حضور داشتند. در این جلسه، همچنین قائم‌مقام و معاونان وزیر صنعت، معدن و تجارت حضور پیدا کرده بودند.

بازار ابقای «دکتر» را چگونه تحلیل می‌کند؟

اما این خبر هرچند برای بازار سرمایه ایران به معنای ثبات مدیریت بورس و ادامه سیاست‌های توسعه‌ای موجود است، اما از زوایای گوناگون قابل بررسی و تحلیل است.

نخست اینکه ابقای دکتر علی صالح‌آبادی درخواست قاطبه اهالی بازار سرمایه ایران بود. چرا که همان طور که بارها در یادداشت‌های کارشناسی و اظهارنظر کارشناسان و بازیگران بازار سرمایه مطرح شده بود، نقش وی در توسعه بازار سرمایه انکارناپذیر است. او که به مدت کمتر از یک سال (از سال ۸۴ تا ۸۵) دبیرکل سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار بود، در ۳ دوره ۳۰ ماهه نیز اداره نهاد نظارتی بازار سرمایه را بر عهده داشت. در واقع صرف نظر از حدود یک سال دبیرکلی او حدود ۹۰ ماه سازمان بورس و اوراق بهادار را اداره کرد تا این بازار در کنار همه تهدیدهایی که در دولت نهم و دهم به ویژه از ناحیه تصمیمات خلق‌الساعه با آن مواجه بود، بتواند از نظر ثبات مدیریت رشد خوبی را تجربه کند.

به این ترتیب او برای ۵/۲ سال دیگر یعنی تا سال ۹۵، در سمت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ماندگار شد تا بتواند ایده‌های باقی مانده خود را برای توسعه بازار سرمایه ایران اجرایی کند.

بر این اساس به طور کلی بازار با ماندگاری صالح‌آبادی در ساختمان ملاصدرا موافق بود و از زمان روی کار آمدن دولت جدید رسانه‌ها، بازیگران بازار سرمایه و کارشناسان بارها و بارها بر ابقای وی تاکید داشتند تا دست‌کم یکی از ریسک‌های قابل اعتنای بازار سرمایه که در شرایط حساس کنونی خودنمایی می‌‌کرد، برطرف شود.اخبار رسیده حاکی از آن است که علی طیب‌نیا بعد از بررسی عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار و گفت‌وگو با کارشناسان خبره بازار سرمایه به این نتیجه رسیده که ابقای مدیریت بورس هم در راستای اعتدال‌گرایی دولت حسن روحانی است و هم در جهت عمل به خواسته عمده فعالان بازار سرمایه ایران. بر این اساس علی طیب‌نیا به یکی از درخواست‌های اصلی فعالان بازار سرمایه ایران عمل کرد.

از شورای بورس و رییس سازمان چه انتظاراتی وجود دارد؟

اما فعالان بازار ۳۳۰ هزارمیلیارد تومانی سرمایه ایران درخواست‌ها و مطالبات دیگری هم از وزیر جدید اقتصاد دارند و آن پایان اقدامات فراقانونی و مداخله‌های غیرمنطقی و بدون دلیل سازمان بورس و اوراق بهادار در بازار سهام است.

بدون شک با پایان دغدغه تغییرات مدیریتی در سازمان بورس و اوراق بهادار این مطالبات به شکلی بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟ جدی‌تر از سوی ارکان مختلف بازار سرمایه پیگیری و مطالبه خواهد شد.

عمده این مطالبات به تغییرات در بخش‌های نظارتی بازار سرمایه برمی‌گردد. به این معنی که همان طور که قاطبه بازار سرمایه موافق ماندگاری علی صالح‌آبادی در سمت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار بود، به همان اندازه هم انتقاداتی جدی نسبت به بخش‌های نظارتی بورس داشت.

اقدامات مداخله‌جویانه نهاد نظارتی بورس در روند فعالیت بازار سرمایه، در کنار برخوردهای قهری با معامله‌گران و محدودیت‌های شدید رسانه‌‌ای در سومین دوره مدیریت صالح‌آبادی در بورس سبب شد تا انتقادات شدیدی نسبت به عملکرد این سازمان مطرح باشد. از این رو فعالان بازار سرمایه از علی طیب‌نیا رییس شورای بورس و همچنین علی صالح‌آبادی رییس ابقاشده سازمان بورس و اوراق بهادار انتظار دارند که به شرایط نامناسب موجود پایان دهند و برای تغییر و تحولات بخش نظارتی بورس فکری اساسی نمایند.همان طور که بارها در گزارش‌های کارشناسی به آن اشاره شده در هیچ کجای دنیا بخش‌های نظارتی بورس‌ها بیش از ۳ سال در سمت خود نمی‌مانند، اما در سازمان بورس فعلی شاهد آن هستیم که برخی مدیریت‌ها ۹ سالی است در سمت خود حضور دارند!

همین موضوع هم سبب شده تا این بخش‌ها خود را در سمت‌های خود ماندگار دیده و با تفاسیری نادرست نسبت به اقداماتی فراقانونی دست زده و در نهایت خود را در مقام قیم بازار تصور کنند.مداخله در مجامع شرکت‌ها، برخوردهای سلیقه‌ای در توقف و بازگشایی نمادها، نگاه بالا به پایین بورس به ارکان فعال در بازار سرمایه، برخوردهای تبعیض‌آمیز در تایید صلاحیت مدیران نهادهای مالی، ایجاد انحصار در صنعت کارگزاری، محدودیت‌ رسانه‌ها که نظارت برآنها بر عهده نهادی مثل وزارت ارشاد است، در کنار ده‌ها مصداق دیگر از جمله مواردی است که نیاز به خانه‌تکانی در بخش‌های نظارتی سازمان بورس و اوراق بهادار را ضروری کرده است.

در واقع اگر علی صالح‌آبادی می‌خواهد تا مثل ۹۰ ماه گذشته کارنامه قابل قبولی را در بازار از خود بر جای بگذارد باید تغییراتی عمده در سیستم نظارتی بورس رقم بزند و بخشی از این تغییرات بدون تردید با عزل برخی از مدیران اتفاق خواهد افتاد.

انتظار برای خانه‌تکانی اساسی در بورس

به تعبیری واضح‌تر مشکلات اخیر رخ داده در سازمان بورس و اوراق بهادار بیشتر مربوط به دو سال اخیر است و ریشه در ماندگاری برخی از مدیران در سمت‌هایشان دارد. اما باز هم این اقدامات فراقانونی و سلیقه‌ای سبب شده که بازار برای قضاوت درباره عملکرد صالح‌آبادی از جاده انصاف خارج نشود، بلکه همچنان او را به عنوان مدیری دارای سلامت نفس و کارآیی لازم برای اداره بازار قبول دارد، اما لزوم تغییراتی اساسی در حوزه نظارتی بورس و پایان اقدامات مداخله‌جویانه را ضروری می‌داند.

همچنین لازم است سازمان بورس و اوراق بهادار در دوره جدید فعالیت خود شرایط شفاف‌تری را از خود به نمایش بگذارد. به این معنی که شفافیت را در دو حوزه بازار و در حوزه فعالیت‌های خود رقم بزند و این کار می‌تواند از انتشار صورت‌های مالی سازمان بورس آغاز شود. به هر حال سازمان بورس و اوراق بهادار یک نهاد عمومی غیردولتی است که از محل کارمزدهای دریافتی اداره می‌شود، بنابراین این انتظار غیرمنطقی نیست که سازمان بورس صورت‌های مالی خود را منتشر کند تا عملکرد خود ناظر بازار سرمایه هم شفاف بشود. یا اینکه سازمان بورس اعلام کند که هر شخص حقیقی و حقوقی از‌ این نهاد شکایت دارد می‌تواند به شورای بورس مراجعه کند. عدم شفاف‌سازی لازم درخصوص اینکه حتی سهامداری که یک برگه سهم دارد می‌تواند از سازمان بورس نزد شورای بورس شکایت کند سبب شد تا در ۸ سال گذشته، تنها ۳ فقره شکایت از این سازمان تسلیم شورای بورس شود.

تغییر و تحولات اساسی در راه است

اما درباره اولین مفاد جلسه شورای بورس با حضور وزیر اقتصاد به سراغ دکتر محمدرضا پورابراهیمی عضو حقیقی این شورا و نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی رفتیم.

او ضمن تایید ابقای صالح‌آبادی در سمت رییس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: در این نشست عملکرد سازمان بورس در دوره گذشته مناسب ارزیابی شد، اما تاکید شد که این سازمان باید در دولت تدبیر و امید با شکلی متفاوت و جدید در بازار سرمایه ایران ظاهر شود و تغییراتی اساسی در رویکردهای خود برای اداره بازار سرمایه داشته باشد.

وی با بیان اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار باید به انتقادات موجود درخصوص اقدامات سلیقه‌ای و فراقانونی رخ داده در بازار سرمایه توجه کند، گفت: در این جلسه این دغدغه‌ها با علی صالح‌آبادی در میان گذاشته شد و او هم قول داد تا طی مذاکرات با ارکان مختلف بازار سرمایه از جمله کارگزاران، نهادهای مالی، نهادهای اجرایی و رسانه‌ها به نقاطی مشترک برسد.این عضو حقیقی شورای بورس با بیان اینکه به رییس ابقا شده سازمان اعلام شد که تغییرات مدیریتی در برخی از بخش‌های نظارتی این سازمان ضروری و لازم‌الاجرا است، گفت: در کنار خدمات قابل تقدیر انجام شده در سازمان بورس به آقای دکتر صالح‌آبادی اعلام شده، برای آنکه شکل جدیدی از نهاد نظارتی بازار سرمایه را با رویکردهای جدید در دولت دکتر حسن روحانی داشته باشیم، باید حتما تغییراتی را در بخش‌های نظارتی انجام دهد و بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟ البته ما هم در شورای بورس و هم در مجلس شورای اسلامی، حسن انجام این تغییرات را به طور جدی دنبال خواهیم کرد.

وی ابراز امیدواری کرد: تغییرات صالح‌آبادی در بخش‌های نظارتی بورس بتواند بر برخی از اقدامات ناروا، غیر ضابطه‌مند و در واقع فراقانونی تعدادی از مدیران و کارشناسان سازمان بورس در بازار پایان دهد و رضایت همه را جلب کند.

پورابراهیمی گفت: در این جلسه راهبردهای جدید و برنامه‌های عملیاتی خوبی ارائه شد و قرار شد تا مجموعه بازار سرمایه مشکلات اساسی موجود را برطرف کند.

عضو حقیقی شورای عالی بورس با بیان اینکه وزیر اقتصاد بر توجه بیشتر به بازار سرمایه تاکید کرده است، گفت: قرار شد تا بازار سرمایه در چارچوب‌های کلی متمرکز و برنامه‌های خود را در جلسات آینده ارائه کند تا در مورد آنان تصمیم‌گیری شود.

پورابراهیمی خاطرنشان کرد: یکی از مواردی که همواره پیگیر آن بودیم راه‌اندازی بورس ایده بود که رییس سازمان بورس در این باره قول داده تا ۲ ماه آینده آن را عملیاتی کند.

همه به جریان آزاد اطلاع‌رسانی تمکین کنند

وی گفت: سازمان بورس و اوراق بهادار در دوره جدید باید از فرصت نقدینگی موجود در کشور برای جذب سرمایه استفاده کند، چراکه در حال حاضر عددی معادل ۶۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد وجود نقدینگی شناور در کشور وجود دارد و در شرایط اقتصادی موجود که دارای تورم توام با رکود است، به طور حتم نقش بورس حساس‌تر از گذشته است. این عضو شورای بورس از راه‌اندازی صندوق‌های زمین و ساختمان، صندوق‌های مخاطره‌پذیر و صندوق دارایی‌های وقفی به عنوان اقداماتی عنوان کرد که نهاد ناظر باید در دوره جدید برای عملیاتی کردن آنها توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشد. وی ابراز امیدواری کرد: در دوره جدید، نفت به عنوان مهم‌ترین دارایی و کالای کشور بتواند در بازار شفافی مثل بورس قابل معامله باشد. او درباره جایگاه رسانه‌ها در رویکرد جدید شورای بورس هم گفت: یکی از دغدغه‌های موجود در بازار سرمایه جریان آزاد اطلاع‌رسانی است که باید به آن تمکین کرد، از این رو قرار شد تا رییس سازمان بورس شخصا در جلساتی با اهالی رسانه به عنوان بخش مهمی از بازار، دغدغه‌های رسانه‌ها را بشنود و از محدودیت‌های رسانه‌ای در بازار سرمایه که نماد شفافیت است، جلوگیری کند.

صالح‌آبادی درباره این نشست چه گفت؟

اما علی صالح‌آبادی هم درباره جلسه روز دوشنبه شورای بورس گفت: در این جلسه، درخصوص محورهای کلی و اصولی بازار سرمایه که باید در سال‌های آینده به‌عنوان مبنای حرکت این بازار مدنظر قرار گیرد، صحبت‌های خوبی انجام شد.

وی با اشاره به اینکه یکی از نکات قوت جلسه روز دوشنبه، حضور شخص وزیر صنعت، معدن و تجارت به عنوان عضو شورا در این جلسه بود، گفت: با توجه به اینکه بسیاری از بنگاه‌های حاضر در بازار سرمایه، شرکت‌های تولیدی هستند که باید از این بنگاه‌ها حمایت مناسبی انجام گیرد، حضور مهندس نعمت‌زاده در نخستین جلسه شورا در دولت جدید اتفاق بسیار مثبتی بود.

سخنگوی سازمان بورس افزود: خوشبختانه بنگاه‌های صنعتی ما هم در بورس اوراق بهادار حضور دارند و هم محصولاتشان در بورس کالا عرضه می‌شود، بنابراین ما هم ازطریق سازوکارهای بازار سهام می‌توانیم به این شرکت‌ها کمک کنیم و هم از طریق سازوکارهای بورس کالا.

صالح‌آبادی در ادامه، اهم برنامه‌های آینده سازمان بورس و اوراق بهادار را مدنظر قرار داد و گفت: بازار اوراق بهادار و بازار کالا باید کارا باشد که این کارایی مؤلفه‌هایی دارد، ازجمله وجود ابزارهای مالی متنوع، کشف عادلانه قیمت، تخصیص بهینه سرمایه، تقارن و شفافیت اطلاعات، توزیع و مدیریت ریسک، حفظ و توسعه نقدشوندگی در بازار سرمایه، تامین مالی بنگاه‌های تولیدی در بازار سرمایه، فراهم‌کردن سازوکار مناسب برای واگذاری شرکت‌های دولتی، بسترسازی برای خصوصی‌سازی و کوچک‌کردن دولت؛ همچنین بازار سرمایه باید بتواند شرایط بازار رقابتی را فراهم و درمجموع به بخش واقعی اقتصاد کمک کند و این هم امکان‌پذیر نیست، مگر با نظارت و نظارت صحیح و درست و حمایت از سرمایه‌گذارانی که در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند.

ابزارهای مالی جدید مهمان بازار می‌شوند

سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به ضرورت توجه به سلایق مختلف سرمایه‌گذاری گفت: در این بازار باید سلایق مختلف سرمایه‌گذاری را بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟ مد نظر قرار داد، برخی ریسک‌گریز هستند و برخی ریسک‌پذیر، در نتیجه لازم است، ابزارهای متفاوتی طراحی شود که افراد با سلایق و علایق متفاوت بتوانند از این بازار بهره ببرند و به آن جذب شوند که این نیازمند طراحی‌های مختلف است. وی خاطرنشان کرد: البته فقط طراحی ابزارهای مالی جدید کفایت نمی‌کند، باید فرهنگ‌سازی مناسبی در جامعه در این خصوص این ابزارها انجام بگیرد. هم در جامعه سرمایه‌گذاری که خواهان سرمایه‌گذاری در این بازار هستند، هم در جامعه هدف که بنگاه‌هایی هستند که به تامین مالی از طریق بازار سرمایه نیاز دارند، بنگاه‌ها باید این رویکرد را داشته باشند که برای تامین مالی بنگاه‌های خود از طریق این بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟ بازار وارد عمل بشوند، پس لازم است در این خصوص هم فرهنگ‌سازی شده و بنگاه‌ها با این روش‌ها آشنا شوند تا بتوانند برای تامین مالی خود از بازار سرمایه استفاده کنند.‌

توصیه‌های طیب‌نیا برای توسعه بازار سرمایه

صالح‌آبادی درباره توصیه‌ها و انتظارات وزیر اقتصاد در جهت توسعه بازار سرمایه هم گفت: دکتر طیب‌نیا تاکید ویژه‌ای بر توسعه بازار به‌ویژه افزایش نقش بازار سرمایه در تامین مالی ازطریق تقویت بازار اولیه دارد. وی اظهار کرد: بنگاه‌ها باید به سمتی حرکت کنند که احساس کنند تامین مالی خود را ازطریق بازار سرمایه انجام بدهند که برای این مهم باید طراحی‌های مختلفی انجام بگیرد تا بنگاه‌ها بتوانند وارد بازار سرمایه شوند و هم عرضه سهام کنند و از طریق فروش سهم تامین مالی کنند هم اینکه افزایش سرمایه بدهند و از ابزارهای جدید استفاده کنند، به‌علاوه در بورس کالا با عرضه‌های سلف بتوانند کالاهای خود را پیش فروش و تامین مالی کوتاه‌مدت کنند.

وی خاطرنشان کرد: ظرفیت‌های بازار سرمایه زیاد است و بازار سرمایه در حال حاضر توسعه خوبی پیدا کرده است، در گذشته ظرفیت بازار کوچک و حجم و ارزش معاملات کم بود، بنابراین این بازار نمی‌توانست در تامین مالی در خدمت بنگاه‌ها باشد، اما امروز خوشبختانه اقدامات زیادی ازجمله اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و ورود بنگاه‌های بزرگ به بورس صورت گرفته و ظرفیت بازار سرمایه را افزایش داده است و البته فرهنگ‌سازی خوبی برای ورود مردم به این بازار انجام گرفته است، بنابراین با توجه به اینکه بازار سرمایه به جایگاه مناسبی رسیده، می‌توانیم ماموریت‌های بزرگ‌تری برای بورس متصور باشیم.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: بنگاه‌های مختلف، دستگاه و وزراتخانه‌هایی که درگیر کار تولیدی هستند وارد بازار شوند و تامین منابع مالی خود را از این طریق انجام بدهند. این در واقع رویکرد جدی وزیر اقتصاد بود که باید به بنگاه‌های اقتصادی در مسیر پذیرش در بازار سرمایه و تامین مالی از این بازار کمک شود و البته بازار ثانویه هم مد نظر باشد، چون هر اندازه نقدشوندگی و شفافیت بازار ثانویه بیشتر شود و این بازار کاراتر عمل کند، به تقویت بازار اولیه کمک بیشتری می‌کند؛ لذا توسعه متوازن دو بازار اولیه و ثانویه مدنظر است.

3 عامل تار شدن چشم انداز سهامداران

بورس تهران روز گذشته را با افت 340 واحدی شاخص پشت سر گذاشت. ریزشی که یک بار دیگر مساله چشم انداز بازار سهام را در کانون توجه قرار داد. بورس تهران اکنون با دو دیدگاه متفاوت در مورد علل عقبگرد سهامداران رو به رو است. یک دیدگاه عقیده دارد که فشار فروش آخر سال موجب ریزش شاخص را فراهم می کند و دیدگاه دیگر بر این عقیده است که کم رنگ شدن عوامل سه گانه رونق بازار دلیل کاهش تمایل سرمایه گذاران برای ورود به خرید است.

به گزارش اقتصادنیوز ، در ادامه روند هفته اخیر، بازار سهام روز گذشته نیز به مسیر نزولی خود ادامه داد. بررسی متغیرهای اثرگذار بر بازار حاکی از آن است که نسبت قیمت به درآمد بورس تهران همزمان با افت قیمت‌ها، به زیر7 مرتبه رسیده است. با توجه به اینکه‌ P/ E معیاری بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟ برای ارزش‌گذاری سهام به‌شمار می‌رود، افت این نسبت می‌تواند بر ادامه مسیر قیمتی سهام اثرگذار باشد.

در سناریوی نخست با توجه به اینکه از ابتدای سال با رسیدن P/ E به سطح 7 مرتبه، شاهد چرخش روند بازار به قبل بوده‌ایم این انتظار وجود دارد که با تقویت خوش‌بینی‌ها شاخص در میان‌مدت به روند صعودی بازگردد. اما احتمال دیگری نیز وجود دارد که با غلبه ریسک‌ها و نگرانی‌ها بر خوش‌بینی‌ها و با ایجاد فضای هراس در بازار سهام، فشار فروش مانع از بازگشت قیمت‌ها شود و شاهد ادامه روند نزولی باشیم.

در حال حاضر بعد از یک مدت طولانی P/ E بازار به زیر 7 واحد رسیده است. در این حالت لازم است باردیگر شرایط فعلی مولفه‌های اثرگذار بر بازار مورد بررسی قرار گیرد. در خصوص برجام بسیاری از کارشناسان اقتصادی این انتظار را داشتند که با رفع تحریم‌های اقتصادی و بعد از گذشت مدت زمان محدودی، اثر آن در اقتصاد به‌خوبی حس شود. با وجود این، اثر برجام طولانی‌تر از انتظارات اثر خود را در بازار گذاشت. از سوی دیگر با روی کار آمدن رئیس‌جمهوری جدید آمریکا و اظهارات ضدبرجامی ترامپ نگرانی از بقای برجام نیز شکل گرفت. موضوعی که در کنار انتخابات ریاست جمهوری ایران طی ماه‌های آینده رخ می‌دهد، باعث شد سهامداران با احتیاط بیشتری در معاملات ظاهر شوند.

از سوی دیگر بازارهای جهانی نیز با ریسک‌هایی مواجه است که می‌تواند روند فعلی را تغییر دهد. در آخرین جلسه فدرال رزرو طی روزهای گذشته بار دیگر زمزمه‌های افزایش نرخ بهره آمریکا مطرح شد. موضوعی که می‌تواند شاخص دلار را با رشد همراه سازد. با توجه به اینکه رشد شاخص این ارز، می‌تواند روی قیمت‌کالاهای اساسی فشار وارد کند انتظار افت قیمتی این کالاها وجود داشت. کمااینکه طی همین مدت نیز دیده شد که با تقویت شاخص دلار، این کالاها از روند صعودی فاصله گرفتند. ریسک بعدی بازارهای جهانی درخصوص نگرانی نسبت به وضعیت اقتصادی چین و نشانه‌های حباب مسکن در این کشور است.

در صورت تخلیه این حباب می‌توان شاهد افت قیمت‌ کامودیتی‌ها به‌خصوص فلزات اساسی در بازارهای جهانی بود. در بازار ارز ایران نیز طی این مدت دیده شد که دلار از 4100 تومان نیز عبور کرد. با توجه به اینکه دلار طی چند هفته اخیر روند نزولی را در پیش گرفته و هم‌اکنون در کانال 3700 تومان است این گمانه‌زنی وجود دارد که دلار تحت تاثیر دخالت دولت در کنترل نرخ و تقویت سمت عرضه با رشد جدی همراه نشود.

دو سناریو پیش روی بورس

در شرایط فعلی و با توجه به اینکه P/ E بازار به حدود 9/ 6 واحد رسیده است می‌توان دو سناریو برای بورس ترسیم کرد. سناریوی اول خوش‌بینی به سه سیگنالی‌ است که پیش‌تر در مورد آنها صحبت شد. بسیاری از کارشناسان انتظار دارند بازارهای جهانی روند فعلی را حفظ کند، تا جایی که قیمت‌ها از سطوح سال 95 نیز فاصله بگیرد و با رشد همراه باشد. در این‌ حالت بخشی از نگرانی‌ها راجع به قیمت‌های جهانی می‌تواند دفع شود و خوش‌بینی به این بازارها تقویت شود.

در خصوص نرخ ارز نیز این احتمال وجود دارد که در نیمه دوم سال بار دیگر دلار با افزایش تقاضا مواجه شده و روند صعودی در پیش گیرد و چه‌بسا از پیک قیمتی امسال نیز بالاتر رود. در این‌صورت می‌توان گفت با توجه به اینکه در روزهای پایانی سال نیاز به تامین نقدینگی از سوی بازیگران حقوقی شدت می‌گیرد حرکت فعلی طبیعی بوده و بعد از آن شاهد چرخش رفتاری سهامداران هستیم. شرایطی مشابه پایان شهریور ماه و همزمان با تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها که بازار با یک دوره افت مواجه می‌شود.

در این‌صورت می‌توان گفت که بازار هم‌اکنون در یک حالت گذار است و بار دیگر می‌تواند روند صعودی را در پیش گیرد. اما سناریوی دوم توام با سنگینی وزنه نگرانی‌ها نسبت به خوش‌بینی‌ها است. در این حالت خوش‌بینی‌هایی که وجود دارد توان کاهش بار نگرانی‌ و ریسک‌های پیش‌روی بازار را ندارد. موضوعاتی از قبیل افت قیمتی در بازارهای جهانی، انتخابات ایران و برجام از موضوعاتی است که می‌تواند هراس را میان سهامداران ایجاد و شرایط فعلی را ادامه‌دار تلقی کند.